triamboy
การ “พัฒนา” ส่วนใหญ่ของทุกคนที่ได้ยินคำนี้มักจะถวิลหาโดยที่ไม่ได้ไตรตรองอย่างรอบคอบ และเชื่อมั่นในการคาดการณ์ของผลลัพทธ์ด้านดีเกือบเสียทั้งหมดที่ถาโถมเข้าใส่ผ่านการให้ข้อมูลในรูปแบบต่างๆ ทำให้คาดหวังว่าตนเองจะได้รับผลลัพธ์จากการพัฒนาเหล่านั้นในอนาคต นำไปสู่การเห็นด้วย ยอมรับ และเพิกเฉยโดยอัตโนมัติ
ในทางกลับกันกลับมีคนส่วนน้อยบางส่วนที่เกี่ยวของโดยตรงกับการพัฒนานั้น ในพื้นที่ที่เกือบถูกลืมไป หรือถูกพยายามเพิกเฉย ที่ได้รับผลลัพธ์ด้านไม่พึงปรารถนาจากการคาดการณ์ และไม่ได้ถูกเปิดเผยอย่างเท่าเทียมกันผ่านรูปแบบต่างๆเช่นเดียวกับผลลัพธ์พึงประสงค์ (อุปสงค์ส่วนใหญ่) ที่ถูกคาดการณ์ไว้ ทำให้บุคคลเหล่านี้ต้องรักษาพื้นที่ (ทุนที่สะสมมา รวมถึงทุนที่เกิดจากการพัฒนาในวันหน้า) ของตนเอง โดยการต่อรองผ่านรูปแบบการเคลื่อนไหวต่างๆ รวมถึงการร่วมมือ สร้างเครือยข่ายของการเคลื่อนไหวของภาคส่วนต่างๆ ภายใต้ และนอกเหนือที่กฎหมายกำหนด
ประเทศลาวก็เช่นเดียวกับประเทศที่กำลังเปลี่ยนผ่านอื่นๆ (ตามกระแส ไม่ใช่กระแสทางเลือก) ไม่หลุดพ้นจากกระแสหลักของโลกที่กำลังเปลี่ยนจากความหลายหลายของสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองของตน เข้าสู่ความพยายามเป็นรูปแบบเดียวของสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง ผ่านรูปแบบของการสร้างมาตรฐานเดียวกันของทั้งสามสถาบันหลักนี้ อาทิ มาตรฐานมนุษยชน มาตรฐานการเมือง มาตรฐานองค์กร มาตรฐานกฎหมาย เป็นต้น
จากการเดินทางเยือนประเทศลาวที่กำลังเปลี่ยนผ่านครั้งนี้ ทำให้ข้าพเจ้าได้รับรู้ และเรียนรู้ความเป็นไปภายในลาวผ่านแง่มุมที่หลากหลาย ภายใต้บริบทของการเปลี่ยนผ่าน อาทิ ชีวิตผู้คน ทั้งประชาชนลาว และประชาชนต่างประเทศ สถาปัตยกรรมที่กำลังเปลี่ยนผ่าน ผ่านการหลอมรวม รักษา รวมถึงการทำลายทิ้ง มากกว่านั้นยังมีแหล่งทรัพยากรธรรมชาติที่กำลังถูกเปิดเพื่อนำมาใช้ในการพัฒนา เป็นต้น
สำหรับการนำเสนอเรื่องราวความเป็นไปของข้าพเจ้าที่ได้สัมผัส และสิ่งที่เข้ามาสัมผัสข้าพเจ้าภายในประเทศลาว โดยจะขอนำเสนอทีละประเด็นตามความสนใจ
เริ่มต้นเรื่องราวจากด้านที่ไม่ค่อยได้ถูกนำเสนอให้อยู่ในความสนใจ และเป็นปัจจัยสำคัญต่อการตัดสินใจในการพัฒนา นั่นคือ ผลลัพธ์ต่อสิ่งแวดล้อมในมิติของธรรมชาติในทางที่ทำลายโดยที่มนุษย์คิดว่าเป็นความบังเอิญ หรือไม่คาดคิด รวมถึงคิดไว้ในใจของหลายหลายคนก็เป็นได้
มีดังนี้
ชื่อภาพ – innovative flower ดอกไม้แห่งนวัตกรรม
เทคนิค – trash in the river ขยะในแหล่งน้ำไหล
คำอธิบาย – แม่น้ำโขง มหานทีแห่งชีวิต เป็นนิยามท่ีหลายคนได้เคยให้ไว้ ด้วยเหตุที่ว่าหลายชีวิตของสิ่งมีชีีวิตที่หลากหลายได้พึ่งพาชีวิตแห่งนั้นไว้กับแม่น้ำโขง รวมถึงมนุษย์กว่าห้าประเทศที่โขงไหลผ่าน ได้แก่ จีน พม่า ลาว ไทย และเวียดนาม
แต่ในปัจจุบันในภาพที่เห็นตลอดสองฝั่งโขง จากการเดินสำรวจ พบว่า เราสามารถพบเห็นพืชชนิดใหม่ที่ให้ดอกตลอดทั้งปี โดยเฉพาะอย่างยิ่งช่วงที่น้ำลดจะเป็นฤดูดอกไม้ผลิ สามารถสังเกตเห็นดอกของพืชชนิดนี้ในปริมาณมาก และชัดเจน เนื่องจากว่าดอกของมันสามารถสะท้อนกับแสงที่ตกลงมากระทบได้เป็นอย่างดี สีของดอกไม่สามารถระบุได้ชัดเจนว่าต้นไหนสีอะไร แต่มีสีเกือบครบครบทุกเฉด และมีความหลากหลายของสีภายในดอกเดียวกัน ขึ้นอยู่กับว่า ส่ิงของจากนวัตกรรมมนุษย์นั้นจะตกเกสรลงบนต้นไหน
ความน่าสนใจ หรือคุณลักษณะพิเศษของดอกไม้แห่งนวัตกรรมนี้มีอยู่ว่า มันสามารถบอกเล่าเรื่องราวการเดินทางทั้งใกล้ และไกลได้เป็นอย่างดีเสมอเหมือนตัวแม่น้ำโขงที่มันอาศัยอยู่ เราสามารถศึกษาประวัติศาสตร์ของมวลมนุษยชาติในยุคของทุนนิยมตลอดริมสองฝั่งโขงได้โดยผ่านรายละเอียดของกลีบดอก
กลีบดอกของมันบอกเล่าเรื่องราวการบริโภคของมนุษย์ตลอดริมฝั่งโขง ทั้งห้าประเทศ ผ่านบรรจุภัณฑ์เหล่านี้ โดยสามารถจำแนกความแตกต่างผ่านความแตกต่างของสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองได้อาทิเช่น
ภาษา ผ่านตัวอักษร ผ่านวลี ผ่านประโยคบนกลีบดอก
การโฆษณา ผ่านรูปแบบของการนำเสนอผ่านบรรจุภัณฑ์
การออบแบบ ผ่านรูปแบบของบรรจุภัณฑ์
การผลิต ผ่านคุณสมบัติ คุณภาพของสินค้า
การบริโภค ผ่านประเภทของสินค้า
เป็นต้น
นี่แหละคือดอกไม้แห่งนวัตกรรม – ศึกษาประวัติศาสตร์ผ่านดอกไม้
ชื่อภาพ – innovative waterfall น้ำตกแห่งนวัตกรรม
เทคนิค – contaminant on the way down น้ำทิ้งจากที่สูงสู่ที่ต่ำ
คำอธิบาย – ท่อระบายน้ำทิ้ง การพัฒนาได้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเกือบทุกอย่างรอบตัวเรา ไม่เว้นกระทั่งการระบายของเหลวที่ตั้งใจ และไม่ตั้งใจทิ้ง เดิมทีนั้นการระบายน้ำทิ้งจากแต่ละครัวเรือนนั้น เป็นการปล่อยน้ำทิ้งออกมาทางหน้าบ้าน ให้ไหลต่อสู่คูน้ำขนาดเล็กแบบเปิดโล่งหน้าบ้าน ซึ่งสิ้นสุดลงที่ทางน้ำไหลขนาดใหญ่อย่างเช่น คลอง แม่น้ำ ริมหมู่บ้าน แต่ด้วยที่ปริมาณน้ำทิ้งที่ไม่มาก ทำให้ของทิ้งเหล่านี้สามารถซึมผ่านดินลงสู่ใต้ดินได้ในระยะเวลาไม่นาน จนบางครั้งไม่ได้ไหลผ่านไปถึงแหล่งน้ำขนาดใหญ่
ด้วยการพัฒนา ทำให้เกิดการเพิ่มขึ้นของประชากรอย่างรวดเร็ว การพัฒนาทางอุตสาหกรรม ทำให้เกิดการกระจุกตัวของประชากรจำนวนมากในพื้นที่อาศัยขนาดเล็กที่เรียกว่าชุมชน การปล่องน้ำทิ้งก็เช่นกัน ไม่มีทางที่จะสามารถจัดการในรูปแบบเดิมได้ เนื่องจากปริมาณน้ำทิ้งปริมาณมากขึ้น และเข้มข้นกว่าเดิม รวมถึงหลากหลายชนิดของสารที่รวมตัวกันอยู่ การปล่อยน้ำทิ้งในรูปแบบเปิดโล่งแบบเดิมคงไม่เป็นผลดีต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์อย่างเราเราเป็นแน่
จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพ ทางระบายน้ำทิ้งจึงถือกำเนิดขึ้นอย่างเป็นทางการ เพื่อรวบรวมน้ำทิ้งทั้งหมดในชุมชนเข้าด้วยกัน นำไปสู่การบำบัดน้ำทิ้ง ณ ที่ใดใดที่หนึ่ง เพื่อจัดการน้ำทิ้งให้เกิดผลกระทบต่อธรรมชาติ และมนุษย์ที่เกี่ยวข้องน้อยที่สุด
แต่ด้วยความโชคไม่ค่อยจะดีของประเทศที่กำลังเปลี่ยนผ่าน จำเป็นต้องใช้เงิน ทุนจำนวนมากไปกับการพัฒนาด้านอื่นที่คิดว่าจำเป็น และเร่งด่วนกว่า การก่อสร้างโรงบำบัดน้ำเสีย หรือเครื่องมือในการจัดการน้ำเสีย จึงไม่ได้ถือกำเนิดขึ้นในประเทศเหล่านี้ เนื่องมาจากต้องทุ่มงบประมาณจำนวนมากในการจัดการ ดังนั้นระบบการจัดการน้ำทิ้งจึงถูกตัดตอน ณ จุดนี้
ทางเลือกเดียวของประเทศที่เปลี่ยนผ่าน และเห็นความสำคัญของการพัฒนาเพียงผลประโยชน์ระยะสั้น จึงจัดการน้ำทิ้งได้เพียงการสร้างทางระบายน้ำ และไม่ได้วางโครงข่ายอย่างเป็นระบบเพื่อรวบรวมไปสู่การบำบัด ในทางกลับกันกลับต้องวางเครือข่ายของทางระบายน้ำทิ้ง โดยหาทางระบายสู่แหล่งน้ำไหลตามธรรมชาติที่ใกล้เคียงชุมชนมากที่สุด เนื่องจากงบประมาณที่ใช้ในการจัดการน้อยที่สุด
จึงไม่เป็นที่แปลกใจเลย ในการพบเห็น “น้ำตกแห่งนวัตกรรม” เหล่านี้ได้ตลอดสองฝั่งของแหล่งน้ำไหลตามธรรมชาติในประเทศที่กำลังเปลี่ยนผ่าน จากรูปก็เช่นกัน สองริมฝั่งแม่น้ำคาน กลางตัวเมืองหลวงพระบาง เมืองที่กำลังเปลี่ยนผ่าน และการท่องเที่ยวเติบโตได้อย่างสดใส จึงเป็น “ตัวเลือก” ลำดับแรกของแหล่งน้ำไหลตามธรรมชาติในการระบายน้ำทิ้งเช่นกัน ระหว่างการเดินทางลัดเลาะไปตามแม่น้ำคานในยามบ่าย สามารถพบเห็นน้ำตกเหล่านี้ได้มากมาย และยิ่งแปลกใจอย่างยิ่งคือว่า น้ำตกแหล่านี้มีลักษณะแบบเดียวกันทั้งหมด ไม่แน่ใจว่าเป็นผลจากการประหยัดต่อขนาดของการพัฒนาอุตสาหกรรมหรือไม่
ชื่อภาพ – innovative garden สวนแห่งนวัตกรรม
เทคนิค – trash on ground ขยะบนพื้น
คำอธิบาย – สวนริม (หมู่) บ้านของหมู่คน หลังจากการกระจุกตัวของการพัฒนา ทำให้เกิดหมู่หลายหมู่ขึ้นมาในประเทศที่กำลังเปลี่ยนผ่าน อาทิเช่น หมู่คน หมู่บ้าน หมู่โจร หมู่มาร หมู่งาน รวมถึงหมู่ขยะ การเปลี่ยนผ่านประเทศทำให้เกิดการเปลี่ยนผ่านรูปแบบการบริโภค รวมถึงรูปแบบการบรรจุภัณฑ์ที่ตอบสนองรูปแบบการบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปด้วยเช่นกัน
ด้วยบรรจุภัณฑ์รูปแบบใหม่ ที่เกือบไม่ได้สร้างภาระต้นทุนในการได้มาให้กับผู้บริโภคเลย จึงไม่แปลกใจที่ทำให้แรงจูงใจในการจัดการบรรจุภัณฑ์อย่างมีประสิทธิภาพไม่เกิดขึ้น ทางเลือกการจัดการที่ง่ายที่สุด คือ การทิ้ง นอกเหนือจากทางเลือกอื่นๆ อาทิเช่น การใช้ซ้ำ การแปรรูป การลดการใช้ เป็นต้น
ยิ่งความโน้มเอียงในการบริโภคมีแนวโน้มเพิ่มมากขึ้น ยิ่งความเร็วในการบริโภคมากขึ้น ทำให้แนวโน้มการบริโภคบรรจุภัณฑ์สูงมากขึ้น ทั้งในแง่ปริมาณที่มากขึ้น และคุณภาพที่สูงขึ้นเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของธุรกิจ ทำให้แนวโน้มการทิ้งบรรจุภัณฑ์สูงมากขึ้น ยิ่งในประเทศที่เพิ่งมีการเปิดประเทศ และเปลี่ยนผ่านเข้าสู่เศรษฐกิจระบบตลาด
นอกเหนือจากการจัดการบรรจุภัณฑ์โดยการ ทิ้ง แล้ว การจัดการทิ้งที่ง่ายที่สุดคือ ทิ้งในพื้นที่สาธารณะ เนื่องจากความเป็นเจ้าของโดยสาธารณะซึ่งไม่มีความชัดเจนแน่นอน หน้าที่ ความรับผิดชอบจึงไม่ชัดเจน จึงเกิดความชอบธรรมโดยอัตโนมัติของหมู่คน ในหมู่บ้านนั้น ทำให้เกิดการรวบรวมขยะ แล้วนำไปทิ้งในพื้นที่สาธารณะริมหมู่บ้านเกิดเป็นหมู่ขยะขึ้น
ในประเทศเปลี่ยนผ่านอย่างประเทศลาวจึงยากที่จะหลีกเลี่ยงปัญหานี้ จึงไม่น่าสงสัยสำหรับการพบเห็นหมู่ขยะรวมกันกับพรรณไม้ที่มีอยู่เดิมก่อนหน้านี้ ก่อนที่จะเข้าถึงตัวหมู่บ้านแต่ละหมู่บ้าน ว่าไปแล้วหมู่ขยะจึงเปรียบเสมือนสัญญาณบ่งชี้ว่าพื้นที่นั้นมีหมู่คนอาศัยอยู่
หมู่ขยะเหล่านี้มีความน่าสนใจอยู่ที่ว่าสามารถพบเห็นได้ทุกหมู่บ้าน มีสีสันที่หลายหลาย สวยงามรวมตัวกลมกลืนกับธรรมชาติด้วยความตั้งใจทิ้ง แต่ไม่ตั้งใจจัดวางตำแหน่งของหมู่คน และมากกว่านั้นคือ เราสามารถพบเห็นได้ตลอดทั้งปี สีสันคงเดิมทนแดด ลม ฝน และมีแนวโน้มที่จะเติบโต ขยายพันธ์มากขึ้นตามการพัฒนา เปรียบเสมือน สวนดอกไม้ที่บานสะพรั่งต้อนรับคนที่มาเยี่ยมชม